Αμφισβητούνται οι νέοι κανόνες ορθογραφίας των ισπανικών

"Η γλώσσα δε φτιάχνεται στα εργαστήρια, φτιάχνεται στο δρόμο" είπε ο διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες (Ισπανίας) Víctor García de la Concha, κατά την παρουσίαση του βιβλίου του El libro del español correcto (το βιβλίο των σωστών ισπανικών). Πρόσθεσε ακόμα ότι "η ορθογραφία δεν είναι επιστήμη, είναι μια σύμβαση" (1).

Εδώ και δύο περίπου χρόνια, έχει ξεσπάσει διαμάχη σχετικά με τους νέους κανόνες ορθογραφίας που έχει εκδόσει η Βασιλική Ισπανική Ακαδημία (RAE), και περιλαμβάνουν κυρίως κατάργηση του τονισμού σε κάποιες λέξεις, όπως για παράδειγμα guion αντί guión [σενάριο], solo αντί sólo [μόνο (επίρρημα)] και este αντί éste [αυτός (δεικτική αντωνυμία)]. 

Οι αλλαγές αυτές έγιναν προς την κατεύθυνση της απλούστευσης της ορθογραφίας της γλώσσας, ωστόσο συναντούν μικρότερες ή μεγαλύτερες αντιδράσεις τόσο από τον απλούς "ομιλητές" - κυρίως τους μεγαλύτερους σε ηλικία - όσο και διανοούμενους όπως οι συγγραφείς Arture Pérez Reverte, Antonio Muñoz Molina και José Marías.

Ο ακαδημαϊκός διευθυντής του Ινστιτούτου Θερβάντες, Francisco Moreno Fernández, είναι της γνώμης ότι οι ισπανόφωνοι του κόσμου δεν έχουν ακόμα εξοικειωθεί στις πρόσφατες αλλαγές της ορθογραφίας, οι οποίες δεν είναι πολλές. Γενικά θεωρεί ότι η RAE είναι συντηρητική στις αλλαγές της ορθογραφίας, ενώ αντίθετα είναι ανοιχτή σε λεξικογραφικές αλλαγές, όπως ένταξη στο επίσημο λεξιλόγιο όρων από τη σύγχρονη τεχνολογία, π.χ. tuitear [αφήνω μήνυμα στο twitter, "τιτιβίζω"] και redes sociales [κοινωνικά δίκτυα].

Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται και άλλες ορθογραφικές αλλαγές που έχουν μέχρι στιγμής αμφιλεγόμενη αποδοχή, όπως η αντικατάσταση του Q από το C  σε λέξεις όπως Qatar (πλέον Catar), η κατάργηση των διπλών συμφώνων CH και LL (έχει αντίκρυσμα κυρίως στη σειρά των λέξεων στα λεξικά) και στην γραφή των τίτλων ευγενίας, ειδκότητας κλπ με μικρά αντί κεφαλαία γράμματα (π.χ. rey αντί Rey, βασιλιάς).

Ταπεινή γνώμη του γράφοντος είναι ότι η απλούστευση της ορθογραφίας είναι ευπρόσδεκτη όταν εξυπηρετεί μια πρακτική ανάγκη και δεν προκαλεί σύγχυση. Στη λέξη guion λ.χ. η αφαίρεση του τόνου δε δημιουργεί πρόβλημα. Αντίθετα, στις λέξεις solo και este μπορεί να προκληθεί σύγχυση - ιδιαίτερα σε όσους τα ισπανικά δεν είναι η μητρική τους γλώσσα - γιατί solo μπορεί να είναι και επίρρημα [μόνο, μοναδικά] και επίθετο [(ο) μόνος], ενώ este είναι το αρσενικό της δεικτικής αντωνυμίας αλλά και... η ανατολή. 

Όσον αφορά στην ένταξη νέων λημμάτων στο λεξιλόγιο, αν δεχτούμε ότι η γλώσσα είναι κάτι ζωντανό και δεν μπορεί να μένει αδιάφορη στις αλλαγές που φέρνει η εμπειρία και η πρακτική της ζωής, σαν φιλοσοφία είναι ορθό να εμπλουτίζεται από λέξεις που από το δρόμο ή συγκεκριμένους χώρους κερδίζουν τη θέση τους στα λεξικά. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια η RAE φαίνεται να έχει μεγαλύτερη δεκτικότητα απέναντι στο λεξιλόγιο της πληροφορικής (tuitear, bloguero, jaquer κ.α.), για παράδειγμα, ενώ παραμένει δύσκαμπτη σε άλλες περιπτώσεις. Μια τέτοια περίπτωση είναι οι λέξεις που έχουν περάσει στην καθομιλουμένη από ξένες γλώσσες, ιδιαίτερα από τα αγγλικά (aglicismos), πλην τεχνικών όρων. Πολύ πρόσφατα αυτή η αντιμετώπιση άλλαξε εν μέρει, μέσω της αναγνώρισης των ισπανικών των ΗΠΑ ως ξεχωριστικής διαλέκτου. Επίσης, συχνά λέξεις με θέση στην ισπανική παράδοση και κουλτούρα, όπως από τον χώρο του φλαμένκο, δεν έχουν βρει ακόμα θέση στα επίσημα λεξικά (2). 

Συνολικά, τα ισπανικά έχουν φτάσει να γίνουν η δεύτερη περισσότερο ομιλούμενη γλώσσα στον κόσμο (βλ. προηγούμενη ανάρτηση), με σχεδόν 500 εκατομμύρια ισπανόφωνους - που τα μιλάνε ως μητρική γλώσσα - και αρκετά ακόμα εκατομμύρια που τα έχουν διδαχτεί ως ξένη γλώσσα. Μετά τα αγγλικά είναι η γλώσσα με την πιο δυναμική διείσδυση στο διαδίκτυο ενώ τα τελευταία χρόνια η ισπανόφωνη λογοτεχνία - με αιχμή του δόρατος τους λατινοαμερικάνους λογοτέχνες - έχει κερδίσει τόσο τα εγκώμια και τις διακρίσεις των κριτικών όσο και προνομιακή θέση στις οικιακές βιβλιοθήκες. Θέλουμε να πιστεύουμε ότι η RAE , η οποία φέτος συμπληρώνει 300 χρόνια ζωής, θα προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον και δε θα περιοριστεί στον παραδοσιακό ρόλο των "γραφειοκρατών της γλώσσας" που της έχει αποδοθεί.

(1)  Κύρια πηγή για τις πληροφορίες της ανάρτησης: paspif.gr . Τα σχόλια δικά μου.

(2) Σύμφωνα με τον γνωστό Περουβιανό συγγραφέα και ειδικού του φλαμένκο, Fernando Iwasagi, σε ομιλία του στο Ινστιτούτο Θερβάντες της Αθήνας τον Ιούνιο του 2012.