Memorias del subdesarrollo (Μνήμες Υπανάπτυξης)

Αβάνα, 1961. Ενώ η γυναίκα του Λάουρα, η οικογένειά του και οι περισσότεροι άνθρωποι της τάξης του έχουν εγκαταλείψει ή ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το νησί μετά το θρίαμβο της Επανάστασης, ο Σέρχιο (Sergio Corrieri) παραμένει. Περισσότερο από προσωπικό καπρίτσιο και αδιαφορία για την πολιτική παρά λόγω ταύτισης με το νέο καθεστώς. Πρώην εύπορος αστός με καλλιτεχνικές ανησυχίες, δεν έχει πολλά πράγματα να κάνει σε μια χώρα που μέσα σε λίγους μήνες έχουν αλλάξει πολλά, αλλά επίσης πολλά έχουν μείνει τα ίδια.

Περιδιαβαίνει τους δρόμους της πόλης και προσέχει πράγματα που δεν του έκαναν εντύπωση πριν. Η καταστροφή του EL Encanto θεωρεί ότι έχει σβήσει την παλιά λάμψη της πόλης (από Παρίσι της Καραϊβικής έχει γίνει… Τεγκουσιγκάλπα της Καραϊβικής). Έχει αφαιρεθεί ο αμερικάνικος αετός στο λιμάνι και περιμένουν ένα περιστέρι του Πικάσο για να το βάλουν στη θέση του. Οι γυναίκες στην Κούβα σε κοιτάνε έντονα. Ίσως μόνο οι Ιταλίδες κοιτάνε παρόμοια. Οι λαϊκοί άνθρωποι είναι πάντα εύθυμοι και χαμογελαστοί, παρά τις δυσκολίες της ζωής. Χρησιμοποιούν το ταλέντο τους για να προσαρμοστούν στη στιγμή, δεν μπορούν να συσσωρεύσουν  εμπειρία. Έχουν ανάγκη κάποιον να σκέφτεται γι’ αυτούς (εδώ ο σκηνοθέτης έξυπνα παρεμβάλει ένα πορτρέτο του Φιντέλ στον δρόμο). Σημάδια και μνήμες υπανάπτυξης.

Για να δώσει λίγο ενδιαφέρον στη ζωή του, Ο Σέρχιο μπλέκεται σε μια ερωτική περιπέτεια με την Ελένα (Daisy Granados), μια νεαρή κοπέλα εξαιρετικής ομορφιάς. Αν και πλησιάζει τα 40 παραμένει γόης. Φιλοδοξεί με τη νέα του κατάκτηση να καλύψει το κενό της Λάουρα. Η Ελένα όμως δεν έχει την αντίστοιχη παιδεία. Δεν την ενδιαφέρουν οι κύκλοι των διανοούμενων, οι καλλιτεχνικές εκδηλώσεις και το σπίτι του Χέμινγουεϊ. Επιπλέον είναι ανήλικη. Οι οικογένειά της κάνει μήνυση στον ώριμο δον Ζουάν για αποπλάνηση ανηλίκου και βιασμό, για να τον πιέσει να την παντρευτεί. Ο Σέρχιο αθωώνεται στη δίκη αλλά στο τέλος δεν είναι σίγουρος ποιος είναι ο αθώος και πιο ο ένοχος. Μνήμες Υπανάπτυξης.

Μέσα σ’ αυτή την βιωματική ιστορία παρεμβάλλονται στιγμιότυπα της σύγχρονης Κουβανικής ιστορίας: Αποσπάσματα από λόγους του Φιντέλ, το κατεστραμμένο El Encanto, η έκρηξη στο πλοίο La Coubre, οι αιχμάλωτοι εισβολείς του Κόλπου των Χοίρων, ο Κένεντι να μιλάει για την Κρίση των Πυραύλων. Τον καλλιεργημένο αστό καταδιώκουν σαν Ερινύες μνήμες υπανάπτυξης. Αυτή είναι η δική του οπτική. Η άλλη είναι αυτή του θεατή, που βλέπει ένα άνθρωπο που έχει βαρεθεί να ζει παρασιτικά, και αν και είναι αρκετά έντιμος για να κάνει την αυτοκριτική του, δεν έχει αποβάλει τις αποικιακές προκαταλήψεις περί κατωτερότητας των χωρικών, των εργατών, των μαύρων, των γυναικών. Μνήμες υπανάπτυξης.

Οι Μνήμες Υπανάπτυξης (1968) είναι η πέμπτη και ίσως πιο γνωστή ταινία μεγάλου μήκους  του Tomás Gutiérrez Alea (1928 – 1996), του σκηνοθέτη που έβαλε τις βάσεις του κουβανικού σινεμά – οι προεπαναστατικές παραγωγικές ήταν ουσιαστικά χολυγουντιανής προέλευσης – και μαζί με τον Αλφρέδο Γκεβάρα έφτιαξαν το Κουβανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (ICAIC). Με εμφανείς επιρροές από την ιταλική σχολή, ο Titón (όπως τον αποκαλούσαν οι φίλοι του) έκανε το κουβανικό σινεμά γνωστό και διεθνώς, με εμβληματικές ταινίες όπως La Muerte de un Burocrata (Ο θάνατος ενός γραφειοκράτη, 1966), La Última Cena (Ο τελευταίος δείπνος, 1976) και από τις πιο πρόσφατες η τολμηρή Fresa y Chocolate (Φράουλα και Σοκολάτα, 1993). Πιστός στην Επανάσταση, δεν δίστασε παράλληλα να εισάγει καινοτομίες στην τέχνη του και να συμπεριλάβει την διάσταση της κριτικής στο φακό του, ανοίγοντας το δρόμο για νεότερους σημαντικούς δημιουργούς.

Αρχική δημοσίευση: Κελαηδίσματα