Αλφρέδο Γκεβάρα: Μια μορφή αναντικατάστατη

Την προηγούμενη Παρασκευή (19/4) πέθανε σε ηλικία 87 ετών ο Αλφρέδο Γκεβάρα Βαλντές, εμβληματική προσωπικότητα της κουβανικής κουλτούρας, ιδρυτής του ICAIC και διευθυντής του Φεστιβάλ Νέου Λατινοαμερικού Σινεμά της Αβάνας. Ήταν στενός φίλος του Φιντέλ Κάστρο από τα φοιτητικά τους χρόνια στο πανεπιστήμιο της Αβάνας και μαζί του σε κομβικές ιστορικές στιγμές, όπως το Μπογκοτάσο το 1948. Συμμετείχε στο φοιτητικό κίνημα και συνελήφθη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Μπατίστα.

Σπούδασε φιλοσοφία και σκηνοθεσία θεάτρου και συνεργάστηκε με μεγάλους δημιουργούς, όπως με το Λουίς Μπουνιουέλ στο μεξικάνικο φιλμ Νασαρίν (1958). Μετά το θρίαμβο της επανάστασης, ο Φιντέλ Κάστρο του ανέθεσε να στήσει το νέο κουβανικό σινεμά, καθώς προηγουμένως υπήρχε μεν στο νησί κινηματογραφική βιομηχανία, πλήρως όμως επηρεασμένη και ελεγχόμενη από το Χόλιγουντ. Το Μάρτιο του 1959 ίδρυσε γι’ αυτό το σκοπό το Κουβανικό Ινστιτούτο Κινηματογραφικής Τέχνης και Βιομηχανίας (ICAIC), ένα από τα σημαντικότερα και πιο πρωτοποριακά κέντρα της Έβδομης Τέχνης στη Λατινική Αμερική, με μεγάλη και πολύ αξιόλογη παραγωγή μέχρι σήμερα. Το 1979 ίδρυσε το Διεθνές Φεστιβάλ Νέου Λατινοαμερικανικού Κινηματογράφου της Αβάνας, ένα θεσμό με μεγάλη απήχηση και προβολή διεθνώς, στο οποίο παρέμεινε διευθυντής μέχρι το θάνατό του. Το 1983 διορίστηκε πρέσβης της Κούβας στην UNESCO.

Ο Αλφρέδο Γκεβάρα έχει τιμηθεί με πολλά βραβεία και διακρίσεις όπως του Τάγματος Φέλιξ Βαρέλα (μέγιστη αναγνώριση στην κουβανική τέχνη), του Τάγματος Χοσέ Μαρτί (μέγιστη διάκριση του κουβανικού κράτους το 2009), του Τάγματος της Λεγεώνας της Τιμής από τη Γαλλική Δημοκρατία, το Εθνικό Βραβείο Κινηματογράφου (2003), το χρυσό μετάλλιο Φεντερίκο Φελλίνι και το βραβείο «Λατινικότητας», για τη συνολική προσφορά του στην ανάπτυξη και διάδοση του λατινοαμερικανικού σινεμά (2008). Ήταν Επίτιμος Καθηγητής του Ανώτατου Ινστιτούτου Τέχνης, το οποίο του είχε απονείμει τον τίτλο του Διδάκτορα Τιμής Ένεκεν στην Τέχνη.

Πολλές προσωπικότητες της τέχνης και της διανόησης όπως ο Εουσέμπιο Λεάλ, ο Σίλβιο Ροντρίγκες, ο Μαξ Λέσνικ κ.α. αποχαιρέτησαν με θερμά λόγια τον Αλφρέδο Γκεβάρα. Ο πρώην Υπουργός Πολιτισμού της Κούβας και γνωστός συγγραφέας, Άμπελ Πριέτο, αφιέρωσε τα παρακάτω λόγια στον εκλιπόντα.

Μια απώλεια ανεκτίμητη. Η παρουσία του Αλφρέδο στην κουβανική κουλτούρα ήταν μόνιμη και ήταν αποφασιστική, πάνω απ’ όλα, στην υπεράσπιση της πολιτικής για την κουλτούρα που θεμελίωσε ο Φιντέλ με τα «Λόγια προς τους διανοούμενους»: Μια πολιτική για μια κουλτούρα αντισεκταριστική, που δεν αποκλείει, ανοιχτή στην κριτική τέχνη. Σφυρηλάτησε μια τέχνη του στοχασμού, αποφεύγοντας τους πειρασμούς της προπαγάνδας, αντιμετωπίζοντας τις τάσεις προώθησης του σοσιαλιστικού ρεαλισμού, μεταξύ άλλων.

Ο Αλφρέδο ήταν ένας πολεμιστής πάντα στην υπεράσπιση του πιο αγνού, των επαναστατικών ιδεών, των ιδεών του Φιντέλ και του Ραούλ, και των ιδεών αυτής της πολιτικής κουλτούρας. Χάσαμε έναν από τους απαραίτητους ιδρυτές, έναν πυλώνα της κουλτούρας μας, μια αναντικατάσταση μορφή.

Αφήνει ένα έργο πραγματικά εξαιρετικό όχι μόνο στα βιβλία, όχι μόνο υπέρ του κουβανικού και του λατινοαμερικάνικου σινεμά, όχι μόνο στο Κουβανικό Ινστιτούτο Κινηματογραφικής Τέχνης και Βιομηχανίας (ICAIC), και στην έδρα του φεστιβάλ, αλλά και ως παράδειγμα συνεπούς ανθρώπου. Ήταν μια προσωπικότητα εξαιρετικά συνεπής, πάντα πιστός στις αρχές του, στις αρχές της Επανάστασης και μιας κουλτούρας αποαποικιοποιημένης, αντιαποικιακής και αντιϊμπεριαλιστικής.

Είναι από αυτές τις μορφές για τις οποίες θα είναι δύσκολο να βρούμε αντικαταστάτη. Μια μορφή που, ταυτόχρονα, ήταν πολύ κοντά στους νέους, πολύ ανοιχτή στο διάλογο∙ που δεν αφέθηκε ποτέ να γεράσει. Με ένα διάλογο όχι πατερναλιστικό, όπου όλοι οι συνομιλητές μάθαιναν διαρκώς.

Πηγές: lajiribilla.cu, cubadebate.cu, nytimes.com