Η "Μικρή από τη Γουατεμάλα" του Χοσέ Μαρτί

María García Granados
"La Niña de Guatemala"

Η Μαρία ήταν μια από τις κόρες του στρατηγού Μιγκέλ Γκαρσία Γκρανάδος, προέδρου της χώρας από το 1871 έως το 1873. 24 χρόνων, ο Μαρτί γνώρισε τη Μαρία, μια από τις μαθήτριές του στην Ακαδημία Θηλέων Κεντρικής Αμερικής, όπου ο σπουδαίος κουβανός πατριώτης, ποιητής και εκπαιδευτικός παρέδιδε δωρεάν μαθήματα έκθεσης το 1877.

Προφανώς υπήρξε αμοιβαία έλξη ανάμεσα στο νεαρό τότε Μαρτί, ήδη αναγνωρισμένο δάσκαλο, και την κοπέλα. Ο Μαρτί ωστόσο είχε ήδη ζητήσει σε γάμο την Κάρμεν Σαγιάς Μπασάν, την οποία και παντρεύτηκε στο Μεξικό. Ένα μήνα μετά το γάμο, τον Ιανουάριο του 1878, επιστρέφει στη Γουατεμάλα, και μαθαίνει για τον τραγικό θάνατο της μαθήτριάς του.

Η μεγάλη χιλιανή ποιήτρια Γκαμπριέλα Μιστράλ (1889-1957), πρώτη λογοτέχνης από τη Λατινική Αμερική που τιμήθηκε με Νόμπελ Λογοτεχνίας (1945), υπήρξε μεγάλη θαυμάστρια και μελετητής του έργου του Μαρτί. Δεν μπορούσε παρ' όλα αυτά να διανοηθεί πώς ένας άνδρας της ευαισθησίας και του μεγαλείου του Χοσέ Μαρτί "καυχιέται" για το γεγονός ότι ένα κορίτσι πεθαίνει από έρωτα γι' αυτόν.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον ισπανό βιογράφο Μανουέλ Ισίντρο Μέντεθ, ο Μαρτί γράφει το ποίημα το 1891, και ενώ η σύζυγος του τον έχει εγκαταλείψει. Ο ποιητής δείχνει, 13 χρόνια μετά, να έχει μετανιώσει που επέλεξε την Κάρμεν αντί της μικρής Μαρία και αφιερώνει στην τελευταία ένα ποίημα για τον ανεκπλήρωτο αυτό έρωτα. Δεν πρόκειται λοιπόν περί "καυχήματος" του Μαρτί, αλλά μιας προσπάθειας να προσφέρει στη νεκρή Μαρία τον έρωτα που δεν μπόρεσε να της δώσει εν ζωή. Η "Μικρή από τη Γουατεμάλα" λοιπόν ήταν το "μέτωπο που αγάπησε περισσότερο στη ζωή του", σύμφωνα με τους ίδιους τους στίχους του, και μαζί της έφυγε μετανιωμένος στην αιωνιότητα.

(Πηγή: Segunda Cita)

Παρακάτω παραθέτουμε ολόκληρο το πασίγνωστο ποίημα του Χοσέ Μαρτί.

Η ΜΙΚΡΗ ΑΠΟ ΤΗ ΓΟΥΑΤΕΜΑΛΑ

Θέλω, κάτω απ’ τη σκιά ενός φτερού,
Να διηγηθώ αυτή την ανθισμένη ιστορία:
Η μικρή από τη Γουατεμάλα,
Αυτή που πέθανε από έρωτα.

Ήταν από λευκά κρίνα οι ανθοδέσμες,
Και οι μπορντούρες από μετάξι
Και από γιασεμί. Τη θάψαμε
Μέσα σε φέρετρο από μετάξι.

…Αυτή χάρισε σε αυτόν που τη ξέχασε
Ένα μαξιλαράκι με αρώματα.
Εκείνος γύρισε, γύρισε παντρεμένος.
Αυτή πέθανε από έρωτα.

Πήγαιναν κουβαλώντας την στους ώμους
Επίσκοποι και πρέσβεις.
Πίσω πήγαινε ο λαός κατά κύματα
Όλοι φορτωμένοι με λουλούδια.

…Αυτή για να τον ξαναδεί,
Βγήκε να κοιτάξει από το ύψωμα.
Αυτός γύρισε με τη γυναίκα του.
Αυτή πέθανε από έρωτα.

Σαν πυρωμένος μπρούτζος
Στο φιλί του αποχαιρετισμού
Ήταν το μέτωπο της. Το μέτωπο
Που περισσότερο αγάπησα στη ζωή μου!

…Μπήκε αργά στο ποτάμι,
Την έβγαλε νεκρή ο γιατρός.
Λένε πως πέθανε απ’ το κρύο.
Εγώ ξέρω πως πέθανε από έρωτα.

Εκεί στην παγωμένη κρύπτη,
Την ακούμπησαν πάνω σε δυο πάγκους.
Φίλησα το λεπτό της χέρι
Φίλησα τα λευκά γοβάκια της

Σιωπηλός , σαν έπεσε το βράδυ,
Με φώναξε ο νεκροθάφτης.
Ποτέ πια δεν ξαναείδα
Αυτή που πέθανε από έρωτα!

Μετάφραση: Χάιμε Σβάρτ & Άννα Καράπα 
από το βιβλίο "Απλοί Στίχοι", Χοσέ Μαρτί, σελ. 54-59

Το ποίημα στα ισπανικά: La niña de Guatemala


Σχετική ανάρτηση:
Οι κουβανοί τιμούν τη "Μικρή από τη Γουατεμάλα" και τον Χοσέ Μαρτί

Εκδήλωση για την 163η επέτειο της γέννησης του José Martí

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ ΠΡΕΣΒΕΙΑΣ ΚΟΥΒΑΣ

Αγαπητοί φίλοι,

  

Στις 28 Ιανουαρίου εορτάζεται η 163η επέτειος της γέννησης του Jose Marti, Εθνικού Ήρωα της Δημοκρατίας της Κούβας. Με την ευκαιρία αυτής της τόσο σημαντικής ημερομηνίας, θα πραγματοποιηθεί εκδήλωση μνήμης και τιμής στο πάρκο που βρίσκεται στη συμβολή των οδών Μιχαλακοπούλου και Αλκμάνος, την Κυριακή 31 Ιανουαρίου 2016 στις 12.00.

Θα είναι μεγάλη τιμή για μας να υπολογίζουμε στην παρουσία σας σε αυτή την τελετή κατά την οποία θα αποτίσουμε φόρο τιμής στον εξαίρετο πατριώτη, Απόστολο της Ανεξαρτησίας της Κούβας και Πρόδρομο της Ολοκλήρωσης της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής.

                                      
Με την βαθύτερη εκτίμηση μου,

                                                             Osvaldo Cobacho Martínez

                                                                                                          Πρέσβης

ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
12.00   Άνοιγμα
12.10   Κατάθεση στεφάνων
12.15   Απαγγελία ποιημάτων
12.25   Χαιρετισμοί του Ελληνο Κουβανικού Συνδέσμου Φιλίας και Αλληλεγγύης και του Πολιτιστικού Συνδέσμου Χοσέ Μαρτί
12.40   Χαιρετισμός του Πρέσβη της Κούβας

Η νέα προτομή του Χοσέ Μαρτί στην Αθήνα,
που τοποθετήθηκε τον Ιανουάριο του 2014

Έκθεση στο Ινστιτούτο Θερβάντες: Έλληνες εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος.

INSTITUTO CERVANTES DE ATENAS  - CULTURA - EXPOSICIÓN
20.01-19.03.2016
Έκθεση της Αρτέμιδoς Αλκαλάη
Έλληνες εβραίοι επιζώντες του Ολοκαυτώματος
 Μια εικαστική αφήγηση
 Σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος 


  

Πρόκειται για μια σειρά φωτογραφιών –πορτραίτων, των Ελλήνων Εβραίων επιζώντων των ναζιστικών στρατοπέδων. Τα πρόσωπα αυτά εγγεγραμμένα πλέον στην ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ξεδιπλώνουν τη μνήμη  τους μπροστά στο φακό…
Από το 2012 η εικαστικός Άρτεμις Αλκαλάη, ερευνά, ταξιδεύει στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και συνομιλεί με τους επιζώντες των –προπολεμικά, ακμαίων εβραϊκών κοινοτήτων.
Χτίζοντας μια γέφυρα μεταξύ ιστορικού ντοκουμέντου και τέχνης  συνδυάζει στο ίδιο  πλάνο τον άνθρωπο μαζί με ένα δικό της έργο από τη σειρά «σπίτι: μια περιπλάνηση». Το αρχετυπικό σχήμα της οικίας-εστίας, δηλωτικό τόπου χαράς, ευτυχίας και οικογενειακής θαλπωρής, ανακαλεί μνήμες και ξεκινά ένα γόνιμο διάλογο μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, τραύματος και επούλωσης, λόγου και σιωπής.
Στο Ινστιτούτο Θερβάντες για πρώτη φορά εκτίθενται και πορτρέτα Σεφαραδιτών με ισπανική υπηκοότητα και έγγραφα, από τη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, που διασώθηκαν χάρη στις υπεράνθρωπες προσπάθειες του  πρόξενου της Ισπανίας στην Αθήνα, Sebastián Romero de Radigales.
Ο Radigales διακινδύνευσε τη σταδιοδρομία του για να τους σώσει από βέβαιο θάνατο στα ναζιστικά στρατόπεδα. Σε πείσμα των καιρών, μέσα σε εχθρικό περιβάλλον κατάφερε να τους προστατεύσει, να εκδώσει νέα διαβατήρια, να καθυστερήσει την εκτόπιση τους και τελικά πιέζοντας διαρκώς και την ισπανική και τη γερμανική διοίκηση να εξουσιοδοτήσει την ασφαλή μεταφορά τους από το γερμανικό στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλσεν στην Ισπανία.
H έκθεση συνοδεύεται από πρωτότυπα έγγραφα πιστοποιητικών υπηκοότητας, αλληλογραφία διαβατηρίων (ή φωτοτυπίες) των επιζώντων με ισπανική υπηκοότητα, καθώς και βιβλία που έχουν γράψει οι επιζώντες σε διάφορες γλώσσες.
Το βλέμμα της εικαστικού Αρτέμιδος Αλκαλάη βυθίστηκε στην ανθρώπινη ψυχή με τέτοιο τρόπο που δημιούργησε ακόμα μια φορά  – και ίσως ασυνείδητα - ένα σύνθετο χαλί με το χαρακτηριστικό κόκκινο νήμα των έργων της. Αλλά, τολμώ να πω ότι η καλλιτέχνιδα κάνει εδώ ένα βήμα πάρα πέρα∙ η ίδια έχει συμπεριληφθεί σε τούτο το συλλογικό χαλί.
Η Άρτεμις Αλκαλάη «κέντησε» σε αόρατο αργαλειό ένα οικουμενικό άσμα που αφουγκραζόμαστε διακριτικά σε κάθε εικόνα.
Μάρτα Σίλβια Ντιός Σανς

Εγκαίνια: 20.01.2016, 19.30 . Θα μιλήσει η ιστορικός Οντέτ Βαρών Βασάρ και η Άρτεμις Αλκαλάη θα ξεναγήσει το κοινό στην έκθεση.

Αίθουσα Εκθέσεων του Ινστιτούτου Θερβάντες της Αθήνας. 

Μητροπόλεως 23. Είσοδος ελεύθερη.
Ωράριο: Δευτέρα-Παρασκευή: 10.00-21.00. Σάββατο: 10.00-14.00. 

Κλειστά: Κυριακές και 14.03.2016.

 

Η Άρτεμις Αλκαλάη γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Σπούδασε ζωγραφική, σκηνογραφία και ιστορία της τέχνης στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με τους Δ. Μυταρά, Γ. Μόραλη, Β. Βασιλειάδη και Μ. Λαμπράκη-Πλάκα. Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές σε Studio Art στο New York University, στη Βενετία και στη Νέα Υόρκη. Στο ίδιο πανεπιστήμιο σπούδασε φωτογραφία με τον Gerry Pryor καθώς και στην Αθήνα με τη Laura Dodson και τον Καμίλλο Νόλα. Έκανε επίσης σπουδές υφαντικής με τη Μαρία Λεωνίδου. Εκθέτει τακτικά στην Ελλάδα και στο Εξωτερικό, ενώ έργα της ανήκουν σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες.