Η γυναίκα φωλιά

Η Λαβίνια είναι μια μοντέρνα κοπέλα από ευκατάστατη αστική οικογένεια κάποιας χώρας της Κεντρικής Αμερικής. Θα μπορούσε να είναι η Νικαράγουα, η πατρίδα της συγγραφέως (Γιοκόντα Μπέλι), αλλά και οποιαδήποτε άλλη. Πετυχαίνει την προσωπική της επανάσταση σπουδάζοντας αρχιτεκτονική στην Ιταλία, επιλέγοντας το επάγγελμά της, ζώντας μόνη σε ένα άνετο σπίτι, έχοντας δικό της αυτοκίνητο και δικές της παρέες. Διατηρεί τυπικές μόνο σχέσεις με τους γονείς της, οι οποίοι είχαν εμπιστευτεί την ανατροφή της στην αγαπημένη θεία της Ινές. Η Λαβίνια δεν ενδιαφέρεται για την πολιτική και μόνο επιφανειακά την αγγίζει η πολιτική περιπέτεια της χώρας της, που στενάζει κάτω από στρατιωτική δικτατορία.

Όλα αυτά αλλάζουν αναπάντεχα όταν γνωρίζει τον Φελίπε, έναν συνάδερφο στην τεχνική εταιρία όπου δουλεύει. Ο Φελίπε εκ πρώτης όψεως δείχνει αδίστακτος καριερίστας, πολυάσχολος και γυναικοκατακτητής. Ωστόσο η μοίρα τα φέρνει έτσι ώστε να γνωρίσει και την κρυφή πλευρά του. Καθώς αναπτύσσεται ένα φλερτ ανάμεσα στους δύο νέους, ο Φελίπε αναγκάζεται να ζητήσει  τη βοήθεια της Λαβίνια για να περιθάλψουν έναν τραυματία σύντροφο. Της αποκαλύπτει πως είναι στρατευμένος στο Κίνημα Απελευθέρωσης. Η Λαβίνια δέχεται να βοηθήσει, χωρίς όμως να προσχωρήσει στην οργάνωση.

Ποτέ δε φαντάστηκε ότι θα τύχαινε, ειδικά σ’ αυτήν, κάτι τέτοιο. Ούτε στα πιο φλογερά της όνειρα ή τους εφιάλτες. Οι «αντάρτες» ήτανε κάτι πολύ μακρινό για κείνη. Πλάσματα άλλου είδους. Στην Ιταλία θαύμαζε, όπως όλοι, τον Τσε Γκεβάρα. Θυμότανε πόσο είχε μαγευτεί ο παππούς της από τον Φιδέλ Κάστρο και την «επανάσταση». Εκείνη όμως δεν ανήκε σ’ αυτό το είδος. Το ήξερε πολύ καλά. Άλλο ήταν να διαφωνεί με την δυναστεία κι άλλο να πολεμάει με όπλα ενάντια σ’ ένα στρατό εκπαιδευμένο να σκοτώνει, χωρίς οίκτο, εν ψυχρώ. Εδώ χρειαζότανε άλλος τύπος προσωπικότητας, άλλη πάστα. Άλλο ήταν η προσωπική της εξέγερση ενάντια στο status quo, ν’ απαιτεί ανεξαρτησία, να φύγει από το σπίτι της, να ασκεί ένα επάγγελμα κι άλλο να εκτίθεται σ’ αυτή την παρανοϊκή περιπέτεια, αυτή τη συλλογική αυτοκτονία, αυτόν τον μέχρι θανάτου ιδεαλισμό. Δεν μπορούσε να μην αναγνωρίσει ότι ήταν γενναίοι· ένα είδος Δον Κιχώτη των τροπικών, αλλά δε σκεφτόντουσαν λογικά, θα συνέχιζαν να τους σκοτώνουν κι εκείνη δεν ήθελε να πεθάνει. Αλλά δεν μπορούσε και να εγκαταλείψει τον Φελίπε, σκέφτηκε, ούτε το φίλο του. Δεν μπορούσε να τους πετάξει έξω από το σπίτι της. Αν κι ένιωθε την επιτακτική ανάγκη να το βάλει στα πόδια, να τελειώσουν όλα αυτά, να σβήσει τούτη τη νύχτα από τη μνήμη της.

"Τα απαγορευμένα πουλιά" του Εντουάντο Γκαλέανο

Το 1976, σε μια φυλακή με το όνομα "Ελευθερία"...

Οι πολιτικοί κρατούμενοι της Ουρουγουάης δεν μπορούν να μιλούν χωρίς άδεια, να σφυρίζουν, να χαμογελούν, να τραγουδούν, να βαδίζουν γρήγορα ή να χαιρετούν άλλον κρατούμενο.
Ούτε μπορούν να ζωγραφίζουν ή να λάμβάνουν ζωγραφιές με εγγύους γυναίκες, ζευγάρια, πεταλούδες, αστέρια ή πουλιά.

Ο Ντιντοσκό Πέρες, δάσκαλος, που βασανίστηκε και φυλακίστηκε επειδή είχε "ιδεολογικές ιδέες", δέχεται μια Κυριακή επίσκεψη της κόρης του Μιλάι, πέντε ετών. 

Το κορίτσι του φέρνει μια ζωγραφιά με πουλιά. Οι λογοκριτές τη σχίζουν στην είσοδο της φυλακής. 

Την επόμενη Κυριακή, η Μιλάι του φέρνει μια ζωγραφιά με δέντρα. Τα δέντρα δεν απαγορεύονται και η ζωγραφιά περνάει.

Ο Ντιντοσκό την παινεύει για το έργο της και την ρωτά για τους μικρούς χρωματιστούς κύκλους που φαίνονται πάνω στα δέντρα, πολλοί μικροί χρωματιστοί κύκλοι ανάμεσα στα κλαδιά:
- Είναι πορτοκάλια; Τι φρούτα είναι;

Η μικρή τον κάνει να σωπάσει.

- Σσσστ.

Και συνωμοτικά του εξηγεί:

- Χαζούλη, δε βλέπεις ότι είναι μάτια; Τα μάτια των πουλιών που σου έφερα κρυφά.

Από το βιβλίο του Εντουάρντο Γκαλεάνο Días y noches de amor y de guerra (Μέρες και Νύχτες αγάπης και πολέμου, 1976).

Την όμορφη αυτή ιστορία έκανε καρτούν ο Εντουάρντο Λουτσάτι, 

φοιτητής του Ανοιχτού Πανεπιστημίου της Καταλωνίας.
(Απαγγέλει ο ίδιος ο Εντουάρντο Γκαλεάνο)

La Catrina, η διάσημη νεκροκεφαλή από το Μεξικό

Sueño de una tarde dominical του Diego Rivera (λεπτομέρεια)

100 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από το θάνατου του πολύ σπουδαίου Μεξικάνου χαράκτη José Guadalupe Posada (1852 - 1913), ενός λαϊκού καλλιτέχνη με ξεχωριστό ταλέντο και μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη κουλτούρα του Μεξικού και σε ζωγράφους όπως ο Ντιέγκο Ριβέρα. Στο έργο του Ποσάδα κυριαρχούν οι... σκελετοί και οι νεκροκεφαλές, σύμβολα της μυστικιστικής κουλτούρας του Μεξικού που έχουν κάθε χρόνο την τιμητική τους στην περίφημη Γιορτή των Νεκρών (1η Νοεμβρίου). Εκτός από το τοπικό φολκλόρ όμως, η δουλειά του καλλιτέχνη διαπνέεται και από έντονο σατιρικό και κριτικό πνεύμα (βλ. και εδώ).

Πιο γνωστό ίσως έργο του Ποσάδα η La Catrina, ίσως η πιο γνωστή θηλυκή μορφή στο Μεξικό μετά την Παρθένο της Γουαδαλούπης. Δημιουργήθηκε πιθανότητα το 1912 και αρχικά ονομάστηκε La Calavera Garbancera (Η Νεκροκεφαλή των Ρεβυθιών), αναφερόμενη σε πωλητές ρεβυθιών που αν και με ινδιάνικο αίμα απαρνούνταν τις καταβολές τους και παρίσταναν τους Ευρωπαίους. Η "Κατρίνα" του Ποσάδα φορά μόνο ένα μεγάλο σομπρέρο, κάτι που τη διακρίνει από μεταγενέστερες αποδόσεις της από άλλους καλλιτέχνες.

Η μυστηριώδης γυναικεία μορφή "βαφτίστηκε" Κατρίνα από τον μεγάλο ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, ο οποίος το 1948 την απεικόνισε πλούσια ντυμένη - μεταξύ άλλων φέροντας και το φτερωτό φίδι, σύμβολο του προϊσπανικής κουλτούρας του Μεξικού - στην τοιχογραφία του "Όνειρο ενός κυριακάτικου απογεύματος". Στην τοιχογραφία μήκους άνω των 15 μέτρων (ολόκληρη εδώ) και ύψους περίπου 5 απεικονίζονται 150 σχεδόν μορφές της εποχής γύρω από το διάσημο σκελετό. Ξεχωρίζουν ο "πατέρας" της Χοσέ Ποσάδα, ο Κουβανός ποιητής Χοσέ Μαρτί, ο ίδιος ο "νονός" Ριβέρα (σε παιδική ηλικία) και η σύζυγός του Φρίντα Κάλο.

Memorias del subdesarrollo (Μνήμες Υπανάπτυξης)

Αβάνα, 1961. Ενώ η γυναίκα του Λάουρα, η οικογένειά του και οι περισσότεροι άνθρωποι της τάξης του έχουν εγκαταλείψει ή ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν το νησί μετά το θρίαμβο της Επανάστασης, ο Σέρχιο (Sergio Corrieri) παραμένει. Περισσότερο από προσωπικό καπρίτσιο και αδιαφορία για την πολιτική παρά λόγω ταύτισης με το νέο καθεστώς. Πρώην εύπορος αστός με καλλιτεχνικές ανησυχίες, δεν έχει πολλά πράγματα να κάνει σε μια χώρα που μέσα σε λίγους μήνες έχουν αλλάξει πολλά, αλλά επίσης πολλά έχουν μείνει τα ίδια.

Περιδιαβαίνει τους δρόμους της πόλης και προσέχει πράγματα που δεν του έκαναν εντύπωση πριν. Η καταστροφή του EL Encanto θεωρεί ότι έχει σβήσει την παλιά λάμψη της πόλης (από Παρίσι της Καραϊβικής έχει γίνει… Τεγκουσιγκάλπα της Καραϊβικής). Έχει αφαιρεθεί ο αμερικάνικος αετός στο λιμάνι και περιμένουν ένα περιστέρι του Πικάσο για να το βάλουν στη θέση του. Οι γυναίκες στην Κούβα σε κοιτάνε έντονα. Ίσως μόνο οι Ιταλίδες κοιτάνε παρόμοια. Οι λαϊκοί άνθρωποι είναι πάντα εύθυμοι και χαμογελαστοί, παρά τις δυσκολίες της ζωής. Χρησιμοποιούν το ταλέντο τους για να προσαρμοστούν στη στιγμή, δεν μπορούν να συσσωρεύσουν  εμπειρία. Έχουν ανάγκη κάποιον να σκέφτεται γι’ αυτούς (εδώ ο σκηνοθέτης έξυπνα παρεμβάλει ένα πορτρέτο του Φιντέλ στον δρόμο). Σημάδια και μνήμες υπανάπτυξης.

Βραβεία Casa de las Américas 2013

Πηγή: casadelasamericas.org

Απονεμήθηκαν πριν λίγες μέρες τα λογοτεχνικά βραβεία 2013 του πνευματικού ιδρύματος Casa de las Américas, ενός θεσμού με μεγάλο έργο στα ισπανόφωνα γράμματα και με μεγάλο κύρος όχι μόνο στην Κούβα αλλά και σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική, με ιστορία όση και η Επανάσταση (*).

Στο φετινό 54ο διαγωνισμό δεν συμμετείχε κάποιο πολύ μεγάλο όνομα, όπως πέρσι ο Εντουάρντο Γκαλεάνο. Αναλυτικά πιο κάτω τα βραβεία για τις διάφορες λογοτεχνικές κατηγορίες.

Στην κατηγορία της Ποίησης, η κριτική επιτροπή απένειμε ομόφωνα το βραβείο στο έργο Pujato, του Αργεντινού Gabriel Cortiñas, το οποίο διακρίθηκε για την πληρότητα και την αισθητική γραμμή του, "ένας ποιητικός λόγος επικοινωνιακός και μια λογοτεχνική φλέβα που μας οδηγεί σε ένα μικρό, καθημερινό έπος, σχετικά με την ιδιομορφία της δουλειάς των ναυτικών στις θάλασσες του Νότου". Το όνομα του ποιητικού έργου παραπέμπει στον Ερνάν Πουχάτο, εξερευνητή της Ανταρκτικής. Έυφημους μνείες πήραν τα έργα Retratos mal hablados του Leonel Alvarado (Ονδούρα) και Los tiempos de la humanidad του Cristian Avecillas (Εκουδόρ).